Làm thế nào để mua được một cuốn từ điển tốt

Trang gốc: How to buy a good English dictionary

Bạn muốn tham khảo lời khuyên lựa chọn từ điển?

Từ điển Tiếng Anh là công cụ quan trọng nhất mà bạn cần khi học ngôn ngữ này. Một cuốn từ điển tốt sẽ giúp bạn học được hàng trăm từ mới, cải thiện cách phát âm và ngữ pháp. Bạn có thể tham khảo tại sao việc sở hữu một cuốn từ điển tốt lại quan trọng trong một bài viết khác.

Từ điển Anh-Anh

Khi nhắc đến từ điển, bạn thường nghĩ ngay đến một cuốn từ điển song ngữ ví dụ như Anh-Đức hay Pháp-Anh. Thật ra, từ điển còn có một loại khác nữa: từ điển (đơn ngữ) Anh-Anh.

Loại từ điển này chỉ được viết bằng Tiếng Anh. Các mục từ sẽ không được dịch ra; thay vào đó, chúng sẽ được định nghĩa hoặc giải thích bằng Tiếng Anh. Ví dụ khi bạn tra nghĩa của từ critize bằng từ điển Anh-Anh, bạn sẽ đọc được những dòng như thế này:

to criticize = to say negative things about; to talk about the mistakes of

Tại sao từ điển (đơn ngữ) Anh-Anh lại tốt hơn là từ điển song ngữ:

• Nói một cách dễ hiểu, từ điển đơn ngữ là công cụ tiên tiến hơn cả. Những cuốn từ điển tốt nhất từ các nhà xuất bản hàng đầu (như Longman, Oxford hay Collins) đều là từ điển đơn ngữ. Và những cuốn từ điển đơn ngữ vượt xa những cuốn song ngữ tốt nhất về mọi mặt – chúng có nhiều mẫu câu hơn; phiên âm, cụm động từ, thành ngữ, mức độ phổ biến của từ chính xác hơn, v.v...

• Các định nghĩa đều được thể hiện dưới dạng những cụm từ Tiếng Anh cùng với văn phạm và từ vựng mang tính thực tiễn cao. Nếu thường xuyên đọc chúng, bạn sẽ ghi nhớ được văn phạm và từ vựng một cách tự nhiên.

• Các định nghĩa bằng Tiếng Anh còn giúp bạn học được nhiều hơn nữa. Bạn sẽ tra một số từ thường xuyên hơn vì nó có trong định nghĩa của những từ khác. Ví dụ khi bạn tra từ naughty, bạn sẽ đọc được:

If you say that a child is naughty, you think that he or she is behaving badly or is disobedient. —Collins COBUILD English Dictionary

Nếu bạn không hiểu từ disobedient và behave, bạn sẽ phải tra nghĩa của chúng. Do đó, bạn sẽ học được đến ba thay vì chỉ một từ!

Đừng ngại khi sử dụng từ điển Anh-Anh. Nếu hiểu được bài viết này, bạn hoàn toàn có thể hiểu được các định nghĩa trong từ điển Anh-Anh.

So sánh từ điển dành cho người học với từ điển dành cho người bản xứ

Có hai loại từ điển Anh-Anh: một cho người học và một cho người bản xứ. Từ điển dành cho người bản xứ được người Mỹ, người Anh, v.v... sử dụng để tra nghĩa những từ hiếm gặp như inextricable hay tintinnabulation. Từ điển dành cho người học được sử dụng bởi những người mà Tiếng Anh không phải là ngôn ngữ chính.

Từ điển dành cho người bản xứ thường có nhiều từ hơn nhưng lại ít mẫu câu và định nghĩa của chúng phức tạp hơn nhiều so với loại dành cho người học. Vì vậy, nếu có thể, bạn nên sử dụng từ điển dành cho người học. Bạn chỉ nên dùng từ điển "bản ngữ" trong những tình huống đặc biệt: ví dụ như khi từ bạn cần tra nghĩa không có trong từ điển dành cho người học.

Các phần mềm từ điển

Nếu có thể, bạn nên sử dụng các phần mềm từ điển thay cho từ điển giấy. Dưới đây là một vài lý do:

• Tìm kiếm nhanh. Các phần mềm từ điển giúp bạn tra từ một cách nhanh chóng. Việc gõ từ trên bàn phím máy tính sẽ nhanh hơn rất nhiều so với việc lật từng trang trong một cuốn sách dày cộm, nặng trịch.

• Dễ sao chép. Nếu bạn đang tiến hành nhập dữ liệu cho bộ sưu tập SuperMemo của riêng mình, bạn có thể lựa chọn toàn bộ định nghĩa và mẫu câu trong từ điển rồi sao chép chúng vào các thẻ từ của bạn.

• Các bản ghi âm. Trong nhiều phần mềm từ điển, bạn có thể nghe được các bản ghi cách phát âm từ. Tuy những bản ghi âm này không thể thay thế cho phiên âm (xem phần dưới đây) nhưng rõ ràng chúng là một tính năng hữu ích.

• Nhiều thông tin hơn/giao diện trực quan hơn. Từ điển giấy bị giới hạn bởi kích thước từng trang, vì vậy chúng thường được in với khổ chữ nhỏ và những dòng chữ chi chít nhau. Các phần mềm từ điển có không gian rộng lớn hơn, do đó chúng sẽ cung cấp nhiều thông tin hơn (ví dụ như các mẫu câu) hay được trình bày rõ ràng, trực quan hơn (cỡ chữ, khoảng cách dòng lớn hơn, v.v...)

Tại sao tra cứu nhanh lại quan trọng đến vậy? Bởi vì, nếu bạn muốn học Tiếng Anh hiệu quả, bạn phải tra nghĩa rất nhiều từ và từ điển giấy sẽ gây khó khăn lớn cho bạn. Khi muốn tra một từ, bạn phải tìm nó trong cuốn sách dày 1500 trang. Bạn sẽ nghĩ rằng “Thôi quên đi!” và chẳng bao giờ học được từ đó. Một khi thấy được việc tra từ trên phần mềm nhanh đến thế nào, bạn sẽ bắt đầu tra cứu hàng trăm từ mỗi tuần và trình độ Tiếng Anh của bạn sẽ được nâng cao một cách đáng kinh ngạc.

Mẫu câu cho từng mục từ

Một cuốn từ điển tốt phải có mẫu câu cho từng mục từ. Các mẫu câu này phải được viết bằng Tiếng Anh và bao hàm luôn mục từ đó:

—Longman Dictionary of English Language and Culture, Second Edition

Các mẫu câu không chỉ hữu ích mà thực ra, chúng còn quan trọng hơn cả định nghĩa. Trong khi định nghĩa chỉ cho bạn biết ý nghĩa của mục từ và (đôi khi) một vài thông tin về ngữ pháp, các mẫu câu lại có ít nhất ba lợi ích:

1. Chúng giúp kiểm tra xem liệu bạn đã hiểu định nghĩa một cách chính xác hay chưa. Nếu bạn đọc vài mẫu câu có chứa một mục từ nào đó, ý nghĩa của từ đó sẽ trở nên sáng tỏ hơn.
2. Chúng hướng dẫn bạn cách sử dụng một từ nào đó trong câu. Nhiều từ chỉ "đi đôi với" những cấu trúc ngữ pháp (ví dụ như important thường được dùng trong cụm "It is important to...") hoặc với các từ cố định khác (ví dụ như weather đi chung với forecast chứ không phải prediction). Các mẫu câu thể hiện thông tin đó rất rõ ràng. Bạn có thể dễ dàng học theo và đặt câu theo ý mình một cách tự nhiên.
3. Chúng lập trình cho não bộ của bạn tạo ra những câu Tiếng Anh chính xác. Nếu bạn đọc một câu Tiếng Anh, rất có khả năng bạn sẽ ghi nhớ nó trong đầu và sau đó sáng tạo ra một câu (hay một phần của câu) tương tự để diễn đạt ý nghĩ của bạn. Vì vậy, càng đọc nhiều mẫu câu Tiếng Anh, bạn càng có khả năng sáng tạo ra nhiều câu mới cho riêng mình.

(Tham khảo thêm tại sao các mẫu câu lại vô cùng quan trọng)

Phiên âm cho từng mục từ

Phiên âm chuẩn

Một cuốn từ điển tốt phải có phiên âm cho mỗi mục từ. Phiên âm hướng dẫn bạn cách đọc một từ. Lý tưởng hơn là phiên âm phải dựa trên Bảng mẫu tự phiên âm Quốc tế (International Phonetic Alphabet – IPA). Đây là bảng mẫu tự chuẩn được sử dụng bởi các chuyên gia ngôn ngữ trên toàn Thế giới. Phiên âm dựa trên IPA có dạng như sau:

Phiên âm được tô màu vàng. Nó cho bạn biết image được phát âm như thế này (www.mediafire.com/?tjf897rme4pkgvc).

Nhìn chung, từ điển của các nhà xuất bản Anh Quốc (Cambridge, Collins, Longman, Oxford) sử dụng phiên âm dựa trên IPA trong khi từ điển xuất bản ở Mỹ (Random House, Merriam-Webster, v.v...) sử dụng hệ thống riêng cảu họ. Một số từ điển chỉ có phiên âm cho “những từ khó nhất” (thường chiếm dưới 5% tổng số từ). Chúng gần như chẳng giúp ích gì cho người học bởi vì tất cả các từ Tiếng Anh đều khó như nhau nếu như bạn không phải là người bản xứ. Đừng bao giờ mua hay sử dụng chúng!

Nếu bạn muốn kiểm tra xem một cuốn từ điển có sử dụng phiên âm dựa trên IPA không thì hãy so sánh các ký hiệu phiên âm được dùng trong từ điển với ký hiệu dựa trên IPA trong biểu đồ ký hiệu phiên âm của chúng tôi.

So sánh giữa phiên âm và các bản ghi âm

Ngày nay, gần như tất cả các phần mềm từ điển đều có ghi âm giọng đọc. Nếu bạn có thể nghe người bản xứ đọc một từ, bạn có cần phiên âm nữa không? Đương nhiên là có, đó là do bốn nguyên nhân sau:

• Lỗ tai của bạn không thể không mắc sai lầm. Ngay cả khi từ điển có những bản ghi âm chất lượng cao thì bạn vẫn nên đọc phiên âm của chúng. Đôi khi bạn nghe âm “t”; rồi ai đó nói với bạn rằng đó phải là âm “d”, thế là bạn bắt đầu nghe ra âm “d”.

• Các bản ghi âm cũng không bao giờ hoàn hảo. Dù cho chất lượng ghi âm có tốt đến mức nào đi chăng nữa thì cũng luôn xuất hiện một vài bản khó nghe. Ví dụ: đây là bản ghi âm của từ back (www.mediafire.com/?18chn9tm3jt9a4q) trong Collins COBUILD Advanced Learner’s Dictionary. Không được rõ cho lắm đúng không? Phiên âm (/bæk/) luôn rõ ràng, dễ hiểu vì nó thể hiện mỗi âm Tiếng Anh bằng một ký hiệu riêng biệt.

• Từ điển thường có nhiều phiên âm hơn các bản ghi âm. Ví dụ: phiên âm có thể chỉ ra hai cách đọc một từ nhưng bản ghi âm chỉ thể hiện cho một cách duy nhất. Hoặc một cuốn từ điển có thể bao gồm cả phiên âm giọng Anh và Mỹ nhưng lại chỉ có ghi âm giọng Anh mà thôi.

• Đọc phiên âm luôn nhanh hơn bấm nút để nghe ghi âm giọng đọc.

Những điểm cần lưu ý khác

• Định nghĩa phải dễ hiểu. Các định nghĩa phải càng đơn giản càng tốt. Tham khảo ví dụ về một định nghĩa đơn giản, dễ hiểu.

• Định nghĩa phải hữu ích. Nếu có thể, định nghĩa phải nêu cả cách sử dụng của từ đó. Nhìn chung, các định nghĩa càng dài thì càng tốt vì chúng cung cấp nhiều thông tin hơn. Tham khảo ví dụ về một định nghĩa hữu ích.

• Có cả Tiếng Anh kiểu Anh lẫn kiểu Mỹ. Từ điển của bạn nên có các từ cùng với phiên âm kiểu Anh và Mỹ vì chúng đều được sử dụng rộng rãi trên toàn Thế giới.

• Các thành ngữ và cụm động từ. Có nhiều loại từ điển dành riêng cho chúng, tuy nhiên mỗi cuốn từ điển Tiếng Anh nên có một số thành ngữ và cụm động từ thường gặp nhất.

• Tranh, ảnh minh hoạ. Đôi khi, xem ảnh minh hoạ về một từ sẽ dễ hiểu hơn là đọc định nghĩa của nó. Tham khảo ví dụ này.

• Tính thân thiện với người dùng. Bạn có phải bấm chuột đến 4 lần để tra một từ hay chỉ cần gõ vài phím chữ? Việc cuộn các trang có dễ dàng không? Giao diện có rõ ràng và dễ đọc không? Bạn có thể sao chép nội dung sang chương trình khác một cách dễ dàng hay không?

• Công cụ tìm kiếm. Nếu một từ có nhiều cách viết (ví dụ: hard-pressed/hard pressed) thì bạn tìm từ nào trong chúng cũng không thành vấn đề. Khi bạn gõ “between a rock and a hard place”, “caught between a rock and a hard place”, “hard place” hoặc là “rock” – cụm từ bạn tìm phải luôn hiển thị ở khung kết quả.

• Tốc độ của chương trình. Bạn có phải chờ đến 10 giây để khởi chạy từ điển? Màn hình có bị giật, phản hồi chậm khi bạn tra từ hoặc cuộn trang hay không?

Bao nhiêu cuốn từ điển là vừa?

Theo kinh nghiệm bản thân, sẽ tốt hơn nếu bạn sử dụng ít nhất hai (phần mềm) từ điển lớn. Vì sao vậy? Tất cả là do số mẫu câu. Hai bao giờ cũng tốt hơn một; bốn luôn tốt hơn hai. Càng nhiều mẫu câu, bạn càng nắm được bức tranh tổng thể về cách một từ được sử dụng đồng thời bạn sẽ có khả năng tự mình diễn đạt bằng Tiếng Anh.

Một nguyên nhân khác đó là mỗi cuốn từ điển thường không có đầy đủ thông tin về phiên âm, đặc biệt là phiên âm giọng Mỹ. Ví dụ như Collins COBUILD Advanced Learner’s English Dictionary nói rằng castle được phát âm là /ˈkɑ:səl/ hoặc /ˈkæsəl/, tuy nhiên nó lại không cho bạn biết rằng chỉ có /ˈkæsəl/ là được sử dụng trong Tiếng Anh kiểu Mỹ. Vì vậy sẽ rất cần thiết khi bạn tham khảo một cuốn từ điển khác để thấy được “quan điểm thứ hai”.

Từ điển di động

Thêm một ý tưởng hay khác đó là sở hữu loại từ điển mà bạn có thể luôn mang theo bên mình. Nếu bạn đang học lớp Tiếng Anh, bạn có thể sử dụng từ điển loại này này để tra cứu những từ bạn được dạy ngay trên lớp. Từ điển di động vô cùng hữu ích khi bạn đọc sách Tiếng Anh hoặc nghe đài phát thanh mà không mang theo từ điển lớn.

Hiện tại có một số cách sử dụng từ điển di động như sau:

• Bạn có thể mua phiên bản bỏ túi của một cuốn từ điển lớn. Tôi đã và đang sử dụng Oxford Pocket Learner’s Dictionary (trang ví dụ). Từ điển này có cả phiên âm và một số mẫu câu.

• Bạn có thể cài đặt một chương trình từ điển trên các thiết bị di động của mình như là điện thoại thông minh, PDA, v.v... Mobipocket (www.mobipocket.com/en/HomePage/default.asp?Language=EN) có một bộ sưu tập các phần mềm từ điển tuyệt vời của nhiều nhà xuất bản lớn như Longman, Oxford, Collins và Merriam-Webster. Các loại từ điển trên không có ghi âm giọng đọc nhưng chúng đều có phiên âm. Cũng có các phiên bản từ điển trên iPhone của Longman (www.enfour.com/iphone/apps/pl/ldoce.html) và Cambridge (www.mobisystems.com/iphone/audio-cambridge-advanced-learner-s-dictionary/dictionaries-cambridge_dictionaries-features.html) dành cho người học trình độ cao.

• Nếu có máy tính xách tay hoặc máy tính bảng, bạn có thể dễ dàng cài đặt phần mềm từ điển lên chúng.

• Nếu có thiết bị di động với kết nối Internet, bạn có thể sử dụng một trong những từ điển trực tuyến như là: Oxford Advanced (oald8.oxfordlearnersdictionaries.com), Merriam-Webster Learner’s (www.learnersdictionary.com), Cambridge Advanced (dictionary.cambridge.org) và Macmillan Dictionary (www.macmillandictionary.com).

Khuyến nghị cụ thể

Hãy tham khảo bảng so sánh các từ điển dành cho người học Tiếng Anh để biết được phần mềm từ điển nào là tốt nhất hiện giờ.